In het oog van de storm

Op blz. 259 schrijven zij: “De geschiedenis bereidt haar gerechten nooit op dezelfde manier maar de ingredënten zijn doorgaans dezelfde”. In dit verband gebruiken zij het beeld van een rivier die continu stroomt door de ruimte van de tijd. Meestal stroomt hij rustig en is er weinig sprake van turbulentie. Maar met grote regelmaat is er ook sprake van stroomversnellingen. Plotseling verandert er veel. Draaikolken maken de river verraderlijk. Ze kunnen een dodelijk effect hebben. En af en toe dondert het water met groot geweld naar beneden in een waterval. De kracht van het water kan een verwoestende uitwerking hebben. Op zichzelf zijn deze verschijnselen niet nieuw. Zolang er mensen zijn op aarde kwamen ze voor. Maar alles wijst erop dat we nu bij ongewijzigd beleid op een catastrofe afgaan van ongekende omvang.

De schrijvers nemen de lezer mee op hun tocht door de menselijke geschiedenis. Ze gaan ervan uit dat het moederland zoals zij het noemen in Tanzania ligt. De mens was eeuwenlang jager-verzamelaar. Wie de beste technieken daarbij ontwikkelde kon macht uitoefenen over anderen. Maar in de loop van eeuwen nam het aantal prooidieren af mee door allerlei wijzigingen in het klimaar. Door stijging van de zeespiegel ontsond bijvoorbeeld de Noordzee. Grote prooidieren als de wolharige neushoorn en de mammoet verdwenen. De mens was gedwongen om over te gaan op landbouw. Interessant daarbij is ook de beschrijving van het ontstaan van steden. Steden boden relatieve veiligheid. Wie daar woonde moest echter gevoed worden vanuit de landbouwopbrengsten. Perioden van droogte betekenden automatisch hongersnood. Beschavingen gingen ten onder en hele volken raakten op drift.

Het is boeiend om het allemaal te lezen. De schrijvers maken ons ook iets duidelijk over de achtergrond van  al deze rampen. Er is een directe samenhang met klimaatsinvloeden.

Zo wordt achtereenvolgens toegelicht de gevolgen van de drift van de continenten, het ontstaan van de Golfstroom, variaties in de baan van de aarde, de zgn Heinrich-gebeurtenissen, de cyclus van Dansgaard-Oeschgr, de zonnepuls, de zeestromingen en de kerstkinderen (El  Nino!). Al deze gegevens hebben aanwijsbare rampen veroorzaakt in de geschiedenis van de mensheid op aarde. In onze tijd maken we opnieuw een sterke opwarming van de aarde mee. Die wordt nog versterkt door de enorme CO2 uitstoot als gevolg van de industriële samenleving waarin wij leven. Niet voor niets wordt CO2 broeikasgas genoemd. Bij ongewijzigd beleid is het niet onmogelijk dat de zeespiegel 2 meter stijgt. Daarom moet alles op alles worden gezet om deze uitstoot drastisch te verminderen. De techniek is er en de creativiteit ook. Maar is er ook de bereidheid? Op dit punt moeten mondiale afdwingbare afspraken worden gemaakt. De begrippen duurzaamheid  en energie-neutraal zullen een steeds grotere rol moeten gaan spelen. En daarbij zal van vrijblijvendheid geen sprake meer mogen zijn.

Het boek wordt ingeleid door Prof. Brian Fagan en is voorzien van kaartjes en verhelderende statistieken. Aan het eind is een verklarende woordenlijst opgenomen.

Als noot van de schrijver van dit beknopte overzicht van het boek merk ik op dat het boek helemaal is gestoeld op evolutionair gedachtengoed. De eerste zin van het boek luidt: “De mens is een dier”. Het bijbelse scheppingsverhaal is voor de schrijvers kennelijk totaal irrelevant. Opmerkelijk is het ook dat in het eerste boek van diezelfde bijbel geproken wordt over een ramp van ongekende omvang: de zondvloed! De schrijvers spreken er niet over.

Ze sluiten hun boek af met de uitspraak dat er ondanks alles hoop is op voorwaarde dat de mens de feiten onder ogen ziet en niet doet alsof er niets aan de hand is. Daar kunnen we het alleen maar mee eens zijn. Maar een lezer voor wie de bijbel geen irrelevant boek is kent ook wat hij leest in het laatste boek van diezelfde bijbel: “Ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde”. (Openbaring 21 : 1). En dat biedt een perspectief dat verder reikt dat de hoop die in dit boek wordt uitgesproken.

Jaap Weerstand

Februari 2014