Alle dingen zijn gereed

Luther, Calvijn, Teellinck en Kohlbrugge over de avondmaalsviering Een historische schets van de vroegkerkelijke situatie laat zien hoe een legitieme avondmaalsschroom kon uitgroeien tot huiver en vervreemding. De reformatoren beschouwden deze ontwikkeling als een misvorming van het bijbelse getuigenis. Krachtig hield Luther in leer en liturgie opruiming onder alles wat zweemde naar een herhaling van Christus' offerande. Luther heeft lijfelijk geleden onder de voorstelling van het avondmaal als een huiveringwekkend mysterie. Toen God hem door het rechtvaardigend geloof de poorten van het paradijs ontsloot, wist hij dat de Heiland de Tafel niet aanricht voor heiligen, maar voor onheiligen. Deze drastische wending had een ander type avondmaalsbeleving ten gevolg. Augustinus' inzicht dat het sacrament het zichtbare Woord is, kreeg nieuwe, heilzame actualiteit. Deze hechte verbondenheid van het sacrament met het Woord van genade voor zondaren, typeert de avondmaalsvisie van zowel Luther als Calvijn. Ondanks ondelinge accentverschillen stemmen Teellinck en Kohlbrugge op dit punt met hen overeen.